Pompaandrijvingen die draaien, vereisen op gezette tijden onderhoud. Hetzelfde geldt voor pompaandrijvingen die stilstaan, en misschien nog wel meer. Want juist bij een langere tijd van stilstand treden er effecten op die het opstarten vervolgens bemoeilijken of zelfs onmogelijk maken. Door de volledige aandrijving goed te conditioneren wanneer een machine of installatie wordt afgeschakeld, is veel geld en leed te voorkomen.
Tijdelijke stilstand
Er zijn verschillende redenen waarom bedrijven hun machines of installaties tijdelijk afschakelen. De afgelopen twee jaar was corona een van de meest voorkomende redenen maar in de post-corona tijd zijn er nieuwe problemen. Onder andere de hoge energieprijzen maar ook stagnaties in de supply chain zorgen ervoor dat bedrijven een stapje terug (moeten) doen in hun productie. Verder is seizoenswerk een reden om machines gedurende enkele weken op volle toeren te laten draaien om ze vervolgens de rest van het jaar niet meer te gebruiken.
De effecten van stilstand
Het tijdelijk uit bedrijf nemen van machines, en specifiek de aandrijvingen, is geen kwestie van spanningsloos maken en eventueel een doek aanbrengen als bescherming tegen het stof. Integendeel. Om dezelfde machine op een later tijdstip probleemloos en veilig te kunnen opstarten (en in een conditie waarin hij meteen weer aan het werk kan), is een gedegen voorbereiding nodig. Geen hogere wiskunde, wel cruciaal.
Corrosie
Als de machine draait, zorgt het juiste smeermiddel ervoor dat warmte en vuil voortdurend worden afgevoerd en dat de oppervlakken van onder meer lagers, assen, kettingen en tandwielen zijn voorzien van een beschermende smeerfilm. Wanneer een machine stilstaat, verdwijnt deze beschermende werking na verloop van tijd. Smeermiddelen zakken als het ware naar beneden waardoor bepaalde machineonderdelen bloot komen te liggen. Door vocht in de omgeving ontstaat er al snel vliegroest op onbeschermde oppervlakken. Een van de belangrijkste degradatiemechanismen.
Wanneer twee metalen met een verschillend potentiaal met elkaar in contact komen, kan er tevens contactcorrosie optreden. De aanwezigheid van vocht in normale omgevingslucht is al voldoende om dit chemische proces op gang te brengen. Dit fenomeen doet zich onder andere voor bij lagers en aandrijfkettingen maar ook bij tandwielkasten en staalkabels. Zeker wanneer de machine in een vochtige of koude omgeving staat.
Degradatie smeersystemen
Rob Smans is Technisch Manager en specialist in smeertechnieken bij Interflon en heeft in de praktijk regelmatig de gevolgen gezien van deze roestvorming bij stilstaande machines: “Denk maar eens aan een Disney film. Als daar oude auto’s of stilstaande machines worden opgestart, zie je ook alle onderdelen gaan trillen, lawaai maken en loskomen waarna het geheel vervolgens als los zand in elkaar stort. Nu is de werkelijkheid niet zó dramatisch, maar er zit zeker een kern van waarheid in.”
Opnieuw opstarten
Bij het opstarten van de machines kunnen er vervolgens verschillende situaties ontstaan. Als elementen écht zijn vastgeroest, zal er veel vermogen nodig zijn om deze los te trekken met grote mechanische belastingen als gevolg. Mogelijk zo groot dat de machine, of in elk geval de componenten, kapot gaat. Wanneer zich vliegroest heeft gevormd, zullen de roestdeeltjes vrijkomen bij het opstarten. Dit zal onherroepelijk leiden tot het ontstaan van nog meer deeltjes omdat het roest zich door de machine verspreidt en daar versnelde slijtage veroorzaakt.
Rob Smans: “Zelfs bij een minimale hoeveelheid vliegroest zullen de gevolgen zéker op langere termijn merkbaar zijn. Overmatige slijtage van machineonderdelen, een hoger geluidsniveau, een hoger energieverbruik door hogere wrijving en mogelijk ook een lagere output of een verminderde kwaliteit van je producten. Bijvoorbeeld door een afnemende nauwkeurigheid.”
Remedie: conditioneren
Áls een machine in slechte staat is gekomen door langdurige stilstand, is de enige remedie om alle onderdelen na te lopen, eventueel te demonteren en volledig te reinigen. Wanneer de degradatie te groot was, is vervanging noodzakelijk. Na montage moet alles dan opnieuw worden gesmeerd en de machine opgestart volgens de procedures. Een tijdrovende klus waarop je meestal niet zit te wachten als de machine weer aan kan of mag.
Rob Smans: “Véél beter is het natuurlijk om de machine te conditioneren wanneer je gepland hebt hem voor langere tijd stil te zetten. Het feit dat je hem al uitzet, betekent dat je hier waarschijnlijk wel voldoende tijd voor hebt. Néém die tijd. Het scheelt je later nog veel meer tijd maar ook geld en frustratie.”
Stappenplan
Het conditioneren van machines en aandrijvingen gebeurt in twee stappen.
1. Reinigen – In de eerste stap worden de machine en alle kwetsbare onderdelen gereinigd. Dat betekent: al het oude smeermiddel verwijderen en de oppervlakken reinigen van vuil en vet. Veelal is het noodzakelijk om bijvoorbeeld kettingen te demonteren maar neem ook de tijd om bijvoorbeeld staalkabels grondig te reinigen. De beste reiniger voor een machine is mede afhankelijk van de omgeving. Onder andere de voedingsmiddelenindustrie vraagt om speciale middelen.
2. Conserveren – Vervolgens wordt de machine opnieuw gesmeerd maar nu met een conserverend smeermiddel dat bestand is tegen hoge druk en tevens water en vuil afstotend is. Rob Smans: “Wij hebben hiervoor producten die voorzien zijnvan MicPol® technologie. Deze technologie is 40 jaar geleden door Interflon ontwikkeld en wordt door onze R&D afdeling nog steeds verder verbeterd. Een belangrijke eigenschap is dat deze technologie de eigenschappen van smeermiddelen verbeteren. Een belangrijke eigenschap in het kader van conserveren is de hechtende werking: wanneer de hechting slecht of gemiddeld is, zal het smeermiddel tijdens stilstand van de machine uiteindelijk toch een beetje ‘wegzakken’ als gevolg van de zwaartekracht. Met een goede hechting blijft de conserverende werking behouden met als gevolg dat de machineonderdelen beschermd blijven en corrosie wordt voorkomen.”
Weer opstarten
Wanneer de conservering goed is uitgevoerd, zorgt het smeermiddel voor de eerste smering bij opstarten en voorkomt het stick-slip effect. Rob Smans: “Een directe opstart van de machineonderdelen zal hiermee op zowel korte als lange termijn geen problemen opleveren.”
Tip: wanneer je bepaalde reservedonderdelen voor langere tijd wilt bewaren – bijvoorbeeld gebruikte kettingen of lagers – gooi deze dan niet gewoon in een kist. Door ook deze onderdelen eerst te conditioneren, zijn ze op een later tijdstip probleemloos opnieuw in te zetten.
